รู้เกี่ยวกับสแตนเลส

สเตนเลสคืออะไร?

        “สเตนเลส” หรือชื่ออย่างเป็นทางการ คือ “เหล็กกล้าไร้สนิม” เป็น ศัพท์ทั่วไปที่ใช้เรียกเหล็กใน กลุ่มที่มีความต้าน ทานการกัดกร่อนสูง สเตนเลสเป็นโลหะผสมระหว่างเหล็กและคาร์บอน ซึ่งส่วนประกอบจะมีปริมาณคาร์บอนต่ำ มีโครเมียม เป็นส่วนผสมหลัก ประมาณ 10.5 % หรือมากกว่าทำให้เกิดการสร้างฟิล์มโครเมียมออกไซด์ (chromium oxide film : CrO2 หรือเรียกว่า passive film)ที่มองไม่เห็นเกาะติด แน่นอยู่ที่ผิวหน้าทำให้เหล็กกล้า มีความต้านทานการกัดกร่อน ฟิลม์ปกป้อง นี้จะมีความบางเทียบเท่ากับวางกระดาษ 1 แผ่นบนตึกสูง 20 ชั้น ถ้าฟิล์มที่ผิวหน้านั้น ถูกทำลายไม่ว่าจากแรงกล สารเคมี หรือออกซิเจนที่มีอยู่ในบรรยากาศ แม้จำนวนน้อยนิดจะเข้าทำปฏิกิริยากับโครเมียม สร้างฟิล์มโครเมียมออกไซด์ทดแทน ขึ้น ใหม่ด้วยตัวมันเอง

สเตนเลส สามารถปรับปรุงคุณสมบัติในการต้านทานการกัดกร่อนและสมบัติอื่นๆที่ต้องการ ให้สูงขึ้นได้โดยการเพิ่ม ส่วนผสมของโครเมียมและเพิ่ม ธาตุอื่นๆเช่นโมลิบดิบนัม นิกเกิลและไนโตรเจนเข้าไป สเตนเลส มีอยู่มากกว่า 60 ชนิด

ด้วยคุณสมบัติที่ไม่เหมือนใคร เช่น ยากต่อการขึ้นสนิมเมื่อเทียบกับโลหะหรือวัสดุชนิดอื่นๆ ค่าบำรุงรักษาต่ำ ง่ายต่อการเชื่อมและการขึ้นรูป ระยะเวลาการใช้งานคุ้มค่ากับราคา และสามารถนำกลับมาใช้ได้ฝหม่ทั้งหมด จึงทำให้สเตนเลส เป็นโลหะที่ทรงคุณค่า คุณสมบัติและประโยชน์ใช้สอยที่ไร้ขีด จำกัด

มาตรฐานการยอมรับของเกรดสเตนเลสที่นิยมใช้กันในปัจจุบัน (EU Standard)

เกรด 201/204 : เกรดพื้นฐาน สำหรับผลิตเครื่องใช้ภายในบ้าน อาทิเช่น ตะแกรง ถาด

เกรด 302 : สำหรับผลิตภาชนะ เครื่องครัว อุปกรณ์เฟอร์นิเจอร์ ชิ้นงานทางสถาปัตยกรรม

เกรด 304 : สำหรับอุตสาหกรรมอาหารและยา ภาชนะเครื่องครัว อุปกรณ์ห้องน้ำ แท๊งค์น้ำ อุปกรณ์มือจับประตูทั่วไป

เกรด 316 : สำหรับอุตสาหกรรมเคมี และอุปกรณ์ที่ใช้ในเรือเดินทะเล

สแตนเลสขึ้นสนิมได้หรือไม่ ?

Stainless steel สามารถเกิดสนิมได้ ในกรณีที่ถูกกรด ด่าง หรือไอระเหยของกรดและด่าง ในปริมาณมาก

ปัญหาที่พบโดยส่วนใหญ่กับการเกิดสนิมในผลิตภัณฑ์สเตนเลส เกรด 304

ปัญหาที่ 1   การใช้น้ำยาล้างห้องน้ำที่มีกรดไฮโดรคลอริค ราดไปที่อุปกรณ์โดยตรง หรือ จากไอระเหยเมื่อมีการราดน้ำยาล้างห้องน้ำทิ้งไว้

ปัญหาที่ 2   การติดตั้งอุปกรณ์ในพื้นที่ที่มีการก่อสร้าง และในงานนั้นๆมีการใช้ปูนซีเมนต์ ละอองของผงปูน หรือน้ำปูนที่ใช้ในการทำงานนั้น เมื่อมากระทบและเกาะบนพื้นผิวสเตนเลสเป็นเวลานาน จะทำให้เกิดสนิมขึ้นที่สเตนเลสได้

ปัญหาที่ 3   แหล่งน้ำที่ใช้เป็นน้ำบาดาล ทำให้เกิดคราบของน้ำ หรือตะกรันเกาะที่พื้นผิวของสเตนเลสได้ เพราะน้ำบาดาลจะมีส่วนผสมของสารละลายหินปูน และสนิมเหล็กจำนวนมากปะปนอยู่ในน้ำ

ปัญหาที่ 4   การใช้อุปกรณ์ในพื้นที่ติดน้ำทะเล หรือในพื้นที่ที่มีไอเค็มจากน้ำทะเล

วิธีการแก้ไขคราบเบื้องต้น

1. ให้ใช้น้ำสะอาด ชำระล้างน้ำยา หรือละอองต่างๆที่มาเกาะบนพื้นผิวของสเตนเลส ให้ออกให้หมด หลังจากนั้นใช้ผ้าสะอาดเช็ดให้แห้ง เพื่อป้องกันการเกิดสนิม หรือคราบต่างๆบนสเตนเลส

2. หากมีคราบจำนวนมากและฝังแน่น ให้ใช้น้ำส้มสายชูช่วยในการขัด และล้างออกด้วยน้ำสะอาดหลายๆ และใช้ผ้านุ่มสะอาดๆเช็ดให้แห้ง

*น้ำสะอาดในที่นี้หมายถึง น้ำประปา หรือ ถ้าเป็นน้ำบาดาล ควรเป็นน้ำที่ผ่านการกรองจากเครื่องกรองน้ำดื่ม

รอยนิ้วมือ คราบทั่วไป ฝุ่น 
วิธีทำความสะอาด :  ล้างด้วยสบู่ ผงซักฟอก หรือสารทำละลาย เช่น แอลกอฮอล์ หรือ อะซีโตน (Acetone) แล้วล้างออกด้วยน้ำเย็นจนสะอาด จากนั้นเช็ดให้แห้ง

น้ำมัน คราบน้ำมัน 
วิธีทำความสะอาด :  ล้างด้วยสารละลายไฮโดรคาร์บอน / ออร์กานิก (เช่น แอลกอฮอล์) แล้วล้างออกด้วยสบู่ /ผงซักฟอกอย่างอ่อน และน้ำ ล้างออกด้วยน้ำเย็น และเช็ดให้แห้ง แนะนำให้จุ่มชิ้นงานให้โชกก่อนล้างในน้ำสบู่อุ่น ๆ

รอยเปื้อน : สี 
วิธีทำความสะอาด :  ล้างออกด้วยสารละลายสี ใช้แปลงไนล่อนนุ่ม ๆ ขัดออก แล้วล้างออกด้วยน้ำเย็นและเช็คให้แห้ง

เปลี่ยนสีเนื่องจากความร้อน 
วิธีทำความสะอาด :  ทาครีม (เช่น บรัสโซ) ลงบนแผ่นขัดที่ไม่ได้ทำจากเหล็ก แล้วขัดคราบที่ติดบนสแตนเลสออก ความร้อนขัดไปในทิศทางเดียวกันกับพื้นผิว ล้างออกด้วยน้ำเย็น และเช็ดให้แห้ง

ฉลากและสติ๊กเกอร์ 
วิธีทำความสะอาด :  แช่ในน้ำสบู่ร้อนๆ ก่อนจะลอกฉลากและทำความสะอาดกาวที่ติดอยู่ออกด้วยเมทิลแอลกอฮอล์ ( Methylated Spirit)หรือน้ำมันเบนซิน จากนั้นล้างออกด้วยน้ำสบู่หรือน้ำผสมผงซักฟอก ล้างออกอีกทีด้วยน้ำร้อน เช็ดให้แห้งด้วยผ้าสะอาดเนื้อนุ่ม

รอยเปื้อน : รอยน้ำ ตะกรัน 
วิธีทำความสะอาด :  รอยที่เห็นชัดสามารถลดเลือนได้ด้วยการแช่ ไว้ในน้ำส้มสายชู 25% หรือกรดไนตริก 15% จากนั้นล้างออกด้วยน้ำสะอาด ตามด้วยน้ำสบู่หรือน้ำผสมผงซักฟอก และล้างออกอีกครั้งให้สะอาดด้วยน้ำร้อน เช็ดให้แห้งด้วยผ้าสะอาดเนื้อนุ่ม

รอยเปื้อน : สารแทนนิน จากชาหรือกาแฟ 
วิธีทำความสะอาด : ล้างด้วยน้ำร้อนผสมโซดาซักผ้า (โซเดียมไบคาร์บอเนต) จากนั้นล้างตามด้วยน้ำสบู่หรือน้ำผสมผงซักฟอก ล้างออกให้สะอาดด้วยน้ำร้อน เช็ดให้แห้งด้วยผ้าสะอาดเนื้อนุ่ม

รอยเปื้อน : คราบสนิม 
วิธีทำความสะอาด : แช่ส่วนที่ขึ้นสนิมในน้ำอุ่นผสมสารละลาดกรด ไนตริกในสัดส่วน 9:1 เป็นเวลา 1 ชั่วโมง จากนั้นล้างออกด้วยน้ำสะอาด หรือทาพื้นผิวที่ขึ้นสนิมด้วยสารละลายกรดออกซาลิก ทิ้งไว้ประมาณ 20 นาที จากนั้นล้างออกด้วยน้ำเย็นและเช็ดให้แห้งหรือ ในกรณีของคราบสนิมที่ติดทนและยากต่อการกำจัด อาจต้องใช้เครื่องจักรช่วยขัดทำความสะอาด

ข้อควรระวัง

•  หลีกเลี่ยง  การเคลือบสเตนเลสด้วยขี้ผึ้ง  หรือสารที่มีความมัน เพราะจะทำให้ฝุ่นหรือรอยเปื้อนติดบนพื้นผิวได้ง่ายขึ้นและทำความสะอาดออกได้ยาก
•  ไม่ควรใช้ผลิตภัณฑ์ทำความสะอาดที่มีส่วนผสมของ  คลอไรด์ ( Chlorides) และ เฮไลด์ ( Helides) เช่น โบรไมน์ ( Bromine)ไอโอดีน ( Iodine) และ ฟลูออรีน (Fluorine)
•  ไม่ควรใช้น้ำยาฆ่าเชื้อโรคทำความสะอาดสเตนเลส
•  หลีกเลี่ยง  การใช้กรดไฮโดรคลอริค ( HCI) ในการทำความสะอาด เพราะจะทำให้เกิดการกัดกร่อนแบบรูเข็มและแบบเป็นรอยร้าวได้ ( Pitting and Stress Corrosion Cracking)
•  หลีกเลี่ยง  การใช้น้ำยาทำความสะอาดเครื่อง? เง? ิน
•  ระวัง  การใช้ปริมาณสบู่และผง  ซักฟอกที่มากเกินไปในการทำความสะอาด เพราะอาจทิ้ง  คราบไว้บนพื้นผิวได้
•  ไม่ควรทำความสะอาดส่วนที่มีคราบฝัง  แน่นในขั้นตอนเดียว ควรทำความสะอาดเบื้อง  ต้นก่อนขจัดคราบฝัง  แน่น